Contact Us

Bungalow No 7, Suriya Nagri Society,
House No: 933, Kankradi Road,
Dahanu Road тАУ 401602

contact@aroehan.org

+91 25202 99245

Tag: Malnutrition

рдЖрд░реЛрд╣рди рдЖрдгрд┐ рдЖрджрд┐рд╡рд╛рд╕реАрдВрдЪреНрдпрд╛ рдЬрдЯреАрд▓ рд╕рдорд╕реНрдпрд╛

рдЖрд░реЛрд╣рдирдЪреНрдпрд╛ рдХрд╛рдорд╛рдЪреА рдорд╛рд╣рд┐рддреА рдХрд░реВрди рдШреЗрдгреЗ рдУрдШрд╛рдиреЗрдЪ рдЖрд▓реЗ, рдХрд╛рд░рдг рдЖрд░реЛрд╣рдирдиреЗ рд╡рд┐рд╢реНрд╡рд╕реНрдд рдореНрд╣рдгреВрди рддреНрдпрд╛рдВрдЪреНрдпрд╛ рд╕рдорд┐рддреАрдд рдорд▓рд╛ рд╕рд╛рдорд╛рд╡реВрди рдШреЗрддрд▓реЗ. рдЬрд╡реНрд╣рд╛рд░-рдореЛрдЦрд╛рдбрд╛ рд╣реЗ рдЖрд░реЛрд╣рдирдЪреЗ рдХрд╛рд░реНрдпрдХреНрд╖реЗрддреНрд░. рдЬрд╡реНрд╣рд╛рд░рд▓рд╛ рдЬрд╛рдпрдЪрдВ рдореНрд╣рдгрдЬреЗ рдордиреЛрд░рдкреБрдвреЗ рдЙрдЬрд╡реАрдХрдбреЗ рдирд┐рдШрдгрд╛рд░рд╛ рд╡рд┐рдХреНрд░рдордЧрдбрдЪрд╛ рд░рд╕реНрддрд╛ рдзрд░рд╛рдпрдЪрд╛. рддрд┐рдереВрди рдкреБрдвреЗ рдЬрд╡реНрд╣рд╛рд░. рдЕрдВрддрд░ рддрд╕рдВ рдлрд╛рд░ рдирд╛рд╣реАрдпреЗ, рдкрдг рд░рд╕реНрддрд╛ рдЗрддрдХрд╛ рдЦрдбреНрдбреЗрд╡рд╛рд▓рд╛ рдХреА рдЖрдкрд▓рд╛ рдЙрддреНрд╕рд╛рд╣ рдирд┐рдореНрдорд╛рд╢рд┐рдореНрдорд╛ рд╡реНрд╣рд╛рд╡рд╛. рдХрд┐рдВрд╡рд╛ рдЖрдкрд▓реНрдпрд╛рдкреБрдвреЗ рдХрд╛рдп рд╡рд╛рдвреВрди рдареЗрд╡рд▓рдВрдп рддреНрдпрд╛рдЪреА рдЬрд╛рдгреАрд╡ рдХрд░реВрди рджреЗрдгрд╛рд░рд╛. рдХрд╛рд░рдг рдЦрдбреНрдбреНрдпрд╛рдВрдиреА рдмрд╕рдгрд╛рд░реЗ рдзрдХреНрдХреЗ рд╕реМрдореНрдп рдореНрд╣рдгрд╛рд╡реЗрдд рдЕрд╕реЗ рдзрдХреНрдХреЗ рдЦреЗрдбреНрдпрд╛рддреАрд▓ рдкрд░рд┐рд╕реНрдерд┐рддреА рдкрд╛рд╣рддрд╛ рдмрд╕рддрд╛рдд.

рдЬрд╡реНрд╣рд╛рд░рд▓рд╛ рдЖрд░реЛрд╣рдирдЪреЗ рдХрд╛рд░реНрдпрд╛рд▓рдп рдЖрд╣реЗ рддрд┐рдерд▓рдВ рдХрд╛рдо рдЙрд░рдХреВрди рдзрд╛рд░реЗрдЪреНрдпрд╛ рдкрд╛рдбреНрдпрд╛рдХрдбреЗ рдирд┐рдШрд╛рд▓реЛ. рддреБрдореНрд╣реА рдЬрд░ тАШрдзрд╛рд░реЗрдЪрд╛ рдкрд╛рдбрд╛тАЩ рдЕрд╕рд╛ рдЧреБрдЧрд▓рд╡рд░ рд╢реЛрдз рдШреЗрддрд▓рд╛рдд рддрд░ рддреБрдореНрд╣рд╛рд▓рд╛ рдХрд╛рд╣реАрд╣реА рдорд╛рд╣рд┐рддреА рдорд┐рд│рдгрд╛рд░ рдирд╛рд╣реА. рдзрд╛рд░реЗрдЪрд╛ рдкрд╛рдбрд╛ рд╕рд╛рдЦрд░реА рдЧреНрд░рд╛рдо рдкрдВрдЪрд╛рдпрддреАрдд рдореЛрдбрддреЛ. рдЗрдерд▓реА рд╡рд╕реНрддреА рддрд░ рдЖрджрд┐рд╡рд╛рд╕реАрдВрдЪреАрдЪ рдЖрдгрд┐ рддреА рд╣реА рдЕрдЧрджреА рдереЛрдбреА. рдХреЛрдгреА рддрд░реА рдореНрд╣рдгрд╛рд▓реЗ рдХреА рд╣рдЬрд╛рд░рд╣реВрди рдЕрдзрд┐рдХ рдирд╛рд╣реАрдпреЗ. рдорд▓рд╛ рддрд░ рд╡рд╛рдЯрд▓рдВ рдХреА рддреЗрд╡реНрд╣рдвреАрд╣реА рдирд╕рд╛рд╡реА.

тАЬрддрд┐рдЪреА рд╕реНрдХреВрдЯрд░ рджрд┐рд╕рддреНрдпреЗ рдореНрд╣рдгрдЬреЗ рд░реЗрд╢реНрдорд╛ рдкреЛрдЪрд▓реА рдЖрд╣реЗ; рдЗрдереЗрдЪ тАШрдорд╛рддрд╛-рдмреИрдардХтАЩ рдЖрд╣реЗ.тАЭ рдорд╛рдзреБрд░реА рдореНрд╣рдгрд╛рд▓реА. рдЧрд╛рдбреА рдерд╛рдВрдмрд▓реА. рд╕рдореЛрд░рдЪ рдПрдХ рдЫреЛрдЯрдВ рдЖрдгрд┐ рдмреИрдардВ рдШрд░ рд╣реЛрддрдВ, рдЖрдд рдЧреЗрд▓реНрдпрд╛рд╡рд░ рдзреНрдпрд╛рдирд╛рдд рдЖрд▓рдВ рдХреА рддреЗ рдПрдХ рдЫреЛрдЯрдВ рд╕рднрд╛рдЧреГрд╣ рд╣реЛрддрдВ. рдореНрд╣рдгрдЬреЗ рдПрдХ рдЦреЛрд▓реАрдЪ. рдХреЗрд╡рд│ рд╣реНрдпрд╛рдЪ рдХрд╛рд░рдгрд╛рд╕рд╛рдареА рдмрд╛рдВрдзрд▓реЗрд▓реА! рд╕рд╛рдзрд╛рд░рдг резрео рдмрд╛рдп резрео рдЪреА. рдЖрдд тАШрдорд╛рддрд╛-рдмреИрдардХтАЩ рдЪрд╛рд▓рд▓реА рд╣реЛрддреА. рд░реЗрд╢реНрдорд╛ рд╡реАрд╕-рдкрдВрдЪрд╡реАрд╕ рдЖрджрд┐рд╡рд╛рд╕реА рдорд╣рд┐рд▓рд╛рдВрдирд╛ рдорд╛рд╣рд┐рддреА рджреЗрдд рд╣реЛрддреА. рдХрд╛рд╣реА рдорд╣рд┐рд▓рд╛ рддреНрдпрд╛рдВрдЪреА рдореБрд▓реЗ рдШреЗрдКрди рдЖрд▓реНрдпрд╛ рд╣реЛрддреНрдпрд╛. рдореА, рдорд╛рдзреБрд░реА рд╡ рдбреЙ. рд╢реБрднрд╛ рддреНрдпрд╛рдВрдЪреНрдпрд╛рдд рд╕рд╛рдореАрд▓ рдЭрд╛рд▓реЛ. рдорд╛рдзреБрд░реА рд╡рд┐рд╡рд┐рдз рдкреНрд░реЛрдЬреЗрдХреНрдЯрд╡рд░ рджреЗрдЦрд░реЗрдЦ рдХрд░рддреЗ рддрд░ рдбреЙ рд╢реБрднрд╛ рдореНрд╣рдгрдЬреЗ рдЖрд░реЛрд╣рдирдЪреНрдпрд╛ рдЪреАрдл рдСрдкрд░реЗрдЯрд┐рдВрдЧ рдСрдлрд┐рд╕рд░.

рдореЛрдЦрд╛рдбреНрдпрд╛рдд резремреп рдмрд╛рд▓рдХрд╛рдВрдЪрд╛ рдХреБрдкреЛрд╖рдгрд╛рдореБрд│реЗ рдореГрддреНрдпреБ рдЭрд╛рд▓реНрдпрд╛рдЪреА рдмрд╛рддрдореА реирежрежрем рд╕рд╛рд▓реА рдЖрд▓реА рддреЗрд╡реНрд╣рд╛ рдЕрдВрдЬрд▓реА рдХрд╛рдирд┐рдЯрдХрд░ рд╡ рдбреЙ рд╣реЗрд▓рди рдЬреЛрд╕реЗрдл рдпрд╛рдВрдиреА рддреНрд╡рд░рд┐рдд тАШрдЖрд░реЛрд╣рдитАЩрдЪреА рд╕реНрдерд╛рдкрдирд╛ рдХреЗрд▓реА рддреА рдЬрд╡реНрд╣рд╛рд░ рдореЛрдЦрд╛рдбреНрдпрд╛рдд рдЖрджрд┐рд╡рд╛рд╕реАрдВрдЪреНрдпрд╛ рдкрд╛рдбреНрдпрд╛рдд рдЬрд╛рдКрди рддреНрдпрд╛рдВрдЪреНрдпрд╛ рд╕реНрд╡рд╛рд╕реНрдереНрдпрд╛рд╕рд╛рдареА рдХрд╛рдо рдХрд░рд╛рдпрдЪреНрдпрд╛ рдЙрджреНрджреЗрд╢рд╛рдиреЗ. (рдЕрдиреЗрдХ рдкреНрд░рд╢реНрдирд╛рдВрдЪреЗ рдкрджрд░ рдПрдХрдореЗрдХрд╛рдд рдЧреБрдВрддрд▓реЗрд▓реЗ рдЕрд╕рд▓реНрдпрд╛рдореБрд│реЗ рдХреЗрд╡рд│ тАШрд╕реНрд╡рд╛рд╕реНрдереНрдптАЩ рдХрд┐рдВрд╡рд╛ тАШрдЖрд░реЛрдЧреНрдптАЩ рдЕрд╢реНрдпрд╛ рдПрдХрд╛рдЪ рдкреНрд░рд╢реНрдирд╛рд╡рд░ рдХрд╛рдо рдХрд░реВрди рднрд╛рдЧрдгрд╛рд░ рдирд╡реНрд╣рддреЗ, рддрд░ рд╕рд░реНрд╡рд╛рдВрдЧреАрдг рд╡рд┐рдХрд╛рд╕рд╛рд╡рд░ рд▓рдХреНрд╖реНрдп рдХреЗрдВрджреНрд░рд┐рдд рдХрд░рд╛рд╡реЗ рд▓рд╛рдЧрдгрд╛рд░ рд╣реЛрддреЗ, рддреНрдпрд╛рдореБрд│реЗ рдХрд╛рдорд╛рдЪреА рджрд┐рд╢рд╛ рдирдВрддрд░ рдмрджрд▓рдгреНрдпрд╛рдд рдЖрд▓реА.)

тАЬрд╣реЗ рдорд╛рддрд╛-рдмрд╛рд▓ рд╕реБрд░рдХреНрд╖рд╛ рдХрд╛рд░реНрдб. рдиреЛрдВрджрдгреА рдЭрд╛рд▓реНрдпрд╛рд╡рд░ рд▓рдЧреЗрдЪ рдорд┐рд│рддреЗ. рд╣реА рддрд░ рдЧрд░реЛрджрд░рдкрдгрд╛рдЪреА рдХреБрдВрдбрд▓реАрдЪ рдЖрд╣реЗ!тАЭ рд░реЗрд╢реНрдорд╛ рдорд╛рддрд╛-рдмреИрдардХреАрддрд▓реНрдпрд╛ рд╕реНрддреНрд░рд┐рдпрд╛рдВрдирд╛ рд╕рд╛рдВрдЧрдд рд╣реЛрддреА. тАЬрдиреЛрдВрджрдгреАрдкрд╛рд╕реВрди рдбрд┐рд▓рд┐рд╡рд░реА рд╡ рд▓рд╕реАрдХрд░рдгрд╛рдкрд░реНрдпрдВрдд рд╕рд░реНрд╡ рдорд╛рд╣рд┐рддреА рддреНрдпрд╛рдд рдЕрд╕рддреЗ.тАЭ

тАЬрд╣реЗ рддреАрди рд░рдВрдЧ рдмрдШрд╛, рд╣рд┐рд░рд╡рд╛, рдкрд┐рд╡рд│рд╛ рдЖрдгрд┐ рд▓рд╛рд▓. рдХрд╛рдп рд╡рд╛рдЯрддрдВ рддреБрдореНрд╣рд╛рд▓рд╛? рддреБрдордЪрдВ рдмрд╛рд│ рд╣реНрдпрд╛рдкреИрдХреА рдХреБрдард▓реНрдпрд╛ рд░рдВрдЧрд╛рдд рдЕрд╕рд▓рдВ рдкрд╛рд╣рд┐рдЬреЗ?тАЭ

тАЬрд╣рд┐рд░рд╡реНрдпрд╛тАЭ

тАЬрдлрд╛рд░ рдЫрд╛рди. рдЖрдкрд▓рдВ рдмрд╛рд│ рд╣рд┐рд░рд╡реНрдпрд╛ рд░рдВрдЧрд╛рдд рдпреЗрдгреНрдпрд╛рд╕рд╛рдареА рдХрд╛рдп рдХрд░рд╛рд╡рдВ рд▓рд╛рдЧреЗрд▓?тАЭ рд░реЗрд╢реНрдорд╛рдиреЗ рд░реЛрдЦ рдЖрддрд╛ рдЖрд╣рд╛рд░рд╛рдХрдбреЗ рд╡рд│рд╡рд▓рд╛. рд╕реБрджреГрдв рдмрд╛рд▓рдХрд╛рд▓рд╛ рдЖрд╣рд╛рд░ тАШрддрд┐рд░рдВрдЧрд╛тАЩ тАУ рд▓рд╛рд▓ рд░рдВрдЧрд╛рдЪреЗ рдЯреЛрдорд╛рдЯреЛ, рдЧрд╛рдЬрд░, рдкрд╛рдВрдврд▒реНрдпрд╛ рд░рдВрдЧрд╛рдЪреЗ рджреБрдз, рднрд╛рдд, рдЕрдВрдбреА рд╡ рд╣рд┐рд░рд╡реНрдпрд╛ рднрд╛рдЬреНрдпрд╛ тАУ рдЕрд╕рд╛ рддрд┐рд░рдВрдЧрд╛ рдЖрд╣рд╛рд░ рдХрд╕рд╛ рджреНрдпрд╛рд╡рд╛ рддреЗ рд░реЗрд╢реНрдорд╛ рд╕рд╛рдВрдЧреВ рд▓рд╛рдЧрд▓реА. тАЬрддрд┐рд░рдВрдЧрд╛ рдЖрд╣рд╛рд░ рдШреНрдпрд╛рдпрд▓рд╛ рддреБрдореНрд╣рд╛рд▓рд╛ рд▓рд╛рдВрдм рдЬрд╛рдпрдЪреА рдЬрд░реВрд░ рдирд╛рд╣реА, рд╣реЗ рд╕рд░реНрд╡ рдШрдЯрдХ рддреБрдордЪреНрдпрд╛ рдЖрдЬреВрдмрд╛рдЬреВрд▓рд╛ рдЖрд╣реЗрддрдЪ.тАЭ

тАЬрдЗрдереЗ рдЕрдЬреВрдирд╣реА рдЕрдиреЗрдХ рдмрд╛рд▓рдХрдВ рдЕрдВрдбрд░-рд╡реЗрдЯ рдЕрд╕рддрд╛рдд.тАЭ рд╢реБрднрд╛ рдорд▓рд╛ рдореНрд╣рдгрд╛рд▓реА. тАЬрдкреНрд░рд╢реНрди рдХреЗрд╡рд│ рдЖрд╣рд╛рд░рд╛рдЪрд╛рдЪ рдирд╛рд╣реА рддрд░ рдЪреБрдХреАрдЪреНрдпрд╛ рд╕рдордЬреБрддреАрдВрдЪрд╛ рджреЗрдЦреАрд▓ рдЖрд╣реЗ. рдЖрджрд┐рд╡рд╛рд╕реА рд╕рдорд╛рдЬрд╛рдд рдЕрдиреЗрдХрджрд╛ рдЧрд░реЛрджрд░ рд╕реНрддреНрд░рд┐рдпрд╛ рдкреЗрдЬ рдкрд┐рдКрди рд░рд╛рд╣рддрд╛рдд. рдордЧ рддреНрдпрд╛ тАШрдЕреЕрдирд┐рдорд┐рдХтАЩ рд╣реЛрддрд╛рдд. рдХрд╕реЗ рдЖрд░реЛрдЧреНрдп рд░рд╛рд╣рд┐рд▓ рддреНрдпрд╛рдВрдЪреЗ; рдХрд╢реА рд╡рд╛рдв рд╣реЛрдИрд▓ рдмрд╛рд│рд╛рдЪреА?тАЭ

рддреБрдореНрд╣реА рдЗрдВрдЯрд░рдиреЗрдЯрд╡рд░ рд╢реЛрдзрд▓рдВ рддрд░ рдЯрд╛рдЯрд╛ рд╕рд╛рдорд╛рдЬрд┐рдХ рд╕рдВрд╢реЛрдзрди рд╕рдВрд╕реНрдереЗрддреАрд▓ рджреЛрдШрд╛рдВрдЪрд╛ рдПрдХ рдЕрднреНрдпрд╛рд╕рдкреВрд░реНрдг рд▓реЗрдЦ рд╕рд╛рдкрдбреЗрд▓. тАШреирежрежрел рдордзреНрдпреЗ рдХреЗрд╡рд│ рдкрд╛рд▓рдШрд░ рдЬрд┐рд▓реНрд╣реНрдпрд╛рддрдЪ ренрезрео рдмрд╛рд▓рдХрд╛рдВрдЪрд╛ рдореГрддреНрдпреВ рдХреБрдкреЛрд╖рдгрд╛рдореБрд│реЗ рдЭрд╛рд▓рд╛. реирежрезрем рдордзреНрдпреЗ ремрежреж рдкреЗрдХреНрд╖рд╛ рдЕрдзрд┐рдХ рдореБрд▓реЗ рджрдЧрд╛рд╡рд▓реА.тАЩ рддреНрдпрд╛ рджреЛрдШрд╛ рд╕рдВрд╢реЛрдзрдХрд╛рдВрдиреА рейренрел рдореБрд▓рд╛рдВрдЪрд╛ рдЕрднреНрдпрд╛рд╕ рдХреЗрд▓рд╛. рддреНрдпрд╛рдд релреп% рдореБрд▓рд╛рдВрдЪреА рд╡рд╛рдв рдЦреБрдВрдЯрд▓реА рдЕрд╕рд▓реНрдпрд╛рдЪреЗ рдирд┐рд╖реНрдХрд░реНрд╖ рддреНрдпрд╛рдВрдиреА рдХрд╛рдврд▓реЗ.

тАЬрдЗрдереЗ рдореБрд▓реАрдВрдЪреЗ рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдлрд╛рд░ рд╣реЛрдд рдирд╛рд╣реА. рд╕рд╛рддрд╡реАрдирдВрддрд░ рдЕрдиреЗрдХрджрд╛ рд╢рд┐рдХреНрд╖рдг рдерд╛рдВрдмрддреЗрдЪ. рдореБрд▓рдЧреА рдкрдВрдзрд░рд╛ рд╕реЛрд│рд╛ рд╡рд░реНрд╖рд╛рдВрдЪреА рдЭрд╛рд▓реА рдХреА рддрд┐рдЪреЗ рд▓рдЧреНрди рд╣реЛрддреЗ. рдордЧ рддреА рдЧрд░реЛрджрд░ рд░рд╛рд╣рддреЗ. рд╣реЗ рд╕рд░реНрд╡ рдореЛрдареЗрдЪ рдкреНрд░рд╢реНрди рдЖрд╣реЗрдд.тАЭ

тАЬрдХрд╛рд▓-рдкрд░рд╡рд╛рдВрдЪ рдкреЗрдкрд░рд╛рдд рд╡рд╛рдЪрд▓рдВ рдХреА рдЪреМрджрд╛-рдкрдВрдзрд░рд╛ рд╡рд░реНрд╖рд╛рдВрдЪреА рдореБрд▓рдЧреА рдЖрд╢реНрд░рдо рд╢рд╛рд│реЗрдд рдЧрд░реЛрджрд░ рд░рд╛рд╣рд┐рд▓реА.тАЭ

тАЬрдЖрд╢реНрд░рдо-рд╢рд╛рд│реЗрдд рдореБрд▓реЗ рдореБрд▓реА рдПрдХрддреНрд░ рд╢рд┐рдХрддрд╛рдд, рдЖрдгрд┐ рддрд┐рдереЗрдЪ рд░рд╛рд╣рддрд╛рдд. рддрд┐рдереЗ рдореБрд▓реАрдиреЗ рдЧрд░реЛрджрд░ рд╣реЛрдгреЗ рд╣реЗ рдХрд╛рд╣реА рдЖрд╢реНрдЪрд░реНрдпрдХрд╛рд░рдХ рдирд╛рд╣реА. рдЕрдиреЗрдХрджрд╛ рдЕрд╢реНрдпрд╛ рдореБрд▓реАрдВрдЪреА рд▓рдЧреЗрдЪ рд▓рдЧреНрдиреЗ рд▓рд╛рд╡реВрди рджрд┐рд▓реА рдЬрд╛рддрд╛рдд. рддреНрдпрд╛рдВрдЪреНрдпрд╛ рд╕рдорд╛рдЬрд╛рдд рддреЛ рдлрд╛рд░ рдореЛрдард╛ рд╡рд┐рдзреА рдирд╕рддреЛ. рдореБрд▓рдЧреА рдПрдХ рджрд┐рд╡рд╢реА рдореБрд▓рд╛рдЪреНрдпрд╛ рдШрд░реА рдЬрд╛рддреЗ, рдмрд╕реНрд╕!тАЭ

тАЬрдЗрдереЗ рдорд╛рддрд╛-рдмреИрдардХреАрдд рддреА рдореБрд▓рдЧреА рдмрдШрд╛. рддрд┐рдЪреНрдпрд╛ рд╣рд╛рддрд╛рдд рдмрд╛рд│ рдЖрд╣реЗ. рддреА рдЖрдИ рддрд░ рд╕реЛрд│рд╛ рд╡рд░реНрд╖рд╛рдВрдЪреА рдЕрд╕реЗрд▓-рдирд╕реЗрд▓.тАЭ

тАЬрддреНрдпрд╛рдВрдЪрдВрд╣реА рдХреБрдкреЛрд╖рдг рд╣реЛрддрдВ. рдЕрдиреЗрдХрджрд╛ рдЕрд╢реНрдпрд╛ рдореБрд▓реА рдЖрдкрд▓рдВ рд╡рдп рдЕрдард░рд╛ рд╕рд╛рдВрдЧрддрд╛рдд. рддрд░реАрд╣реА рдЕрд╕рдВ рд╡рд╛рдЯрддрдВ рдХреА рддреНрдпрд╛ рд▓рд╣рд╛рди рдЖрд╣реЗрдд. рд▓рд╣рд╛рди рд╡рдпрд╛рдд рдорд╛рддрд╛ рд╣реЛрдгреНрдпрд╛рдЪреЗ рдЕрдиреЗрдХ рджреБрд╖реНрдкрд░рд┐рдгрд╛рдо рдЖрд╣реЗрдд. рдХреЗрд╡рд│ рд╕рд╛рдорд╛рдЬрд┐рдХрдЪ рдирд╡реНрд╣реЗ рддрд░ рд╢рд╛рд░реАрд░рд┐рдХ рджреЗрдЦреАрд▓.тАЭ

рд░реЗрд╢реНрдорд╛ рдорд╣рд┐рд▓рд╛рдВрд╢реА рддреНрдпрд╛рдВрдЪреНрдпрд╛ рд╕рдорд╕реНрдпрд╛рдВрдмрджреНрджрд▓ рдмреЛрд▓реВ рд▓рд╛рдЧрд▓реА. рдЪрддреБрд░рд╛рдИрдиреЗ рддрд┐рдиреЗ рдЪрд░реНрдЪрд╛ рдЧреНрд░рд╛рдорд╕рднреЗрдХрдбреЗ рд╡рд│рд╡рд▓реА рдЖрдгрд┐ тАШрдорд╣рд┐рд▓рд╛ рдЧреНрд░рд╛рдорд╕рднреЗрдЪреЗтАЩ рдЖрдпреЛрдЬрди рдХрд░рдгреНрдпрд╛рдЪреЗ рдорд╣рддреНрддреНрд╡ рдкрдЯрд╡реВрди рджрд┐рд▓реЗ. рдкрдг рдореЛрдареНрдард╛ рдЕрдбрд╕рд░ рддрд░ рдорд╣рд┐рд▓рд╛рдВрдиреА рдЖрдкрд▓реНрдпрд╛ рдкреНрд░рд╢реНрдирд╛рдмрд╛рдмрдд рдмреЛрд▓реВ рд▓рд╛рдЧрдгреНрдпрд╛рдЪрд╛ рд╣реЛрддрд╛. рд░реЗрд╢реНрдорд╛ рдорд╣рд┐рд▓рд╛рдВрдЪрдВ рдорди рд╡рд│рд╡рд┐рдгреНрдпрд╛рдд рдХрд╛рдВрд╣реА рдкреНрд░рдорд╛рдгрд╛рдд рддрд░реА рдпрд╢рд╕реНрд╡реА рдард░рд▓реА, рддреНрдпрд╛ рдмреЛрд▓реВ рд▓рд╛рдЧрд▓реНрдпрд╛ рдкрд╛рдгреНрдпрд╛рдЪреНрдпрд╛ рдкреНрд░рд╢реНрдирд╛рд╡рд░! тАЬрдЕрд╕реЗ рдкреНрд░рд╢реНрди рд╕реЛрдбрд╡рд╛рдпрд▓рд╛рдЪ рдЧреНрд░рд╛рдорд╕рднрд╛ рд╡ рдкреБрдвреЗ рдЧреНрд░рд╛рдо-рдкрдВрдЪрд╛рдпрдд рдЕрд╕рддреЗ.тАЭ

рдорд╣рд┐рд▓рд╛рдВрдиреА рд╕рднреЗрдд рдмреЛрд▓рдгреЗ рд╣рд╛ рдПрдХ рддреНрдпрд╛рдВрдЪреНрдпрд╛ рдордирд╛рддрд▓рд╛ рдореЛрдареНрдард╛ рдЕрдбрд╕рд░ рдЖрд╣реЗ. рддреЛ рдкрд╛рд░ рдХрд░рдгреЗ рд╕реЛрдкреЗ рдирдХреНрдХреАрдЪ рдирд╛рд╣реА.

рдЖрддрд╛ рд░реЗрд╢реНрдорд╛рдиреЗ рдЪрд░реНрдЪреЗрдЪрд╛ рд░реЛрдЦ рд╕реНрдерд▓рд╛рдВрддрд░рд╛рдЪреНрдпрд╛ рд╕рдорд╕реНрдпреЗрдХрдбреЗ рд╡рд│рд╡рд▓рд╛. рдЖрджрд┐рд╡рд╛рд╕реАрдВрдЪреНрдпрд╛ рдкрд╛рдбреНрдпрд╛рдд рд╕реНрдерд▓рд╛рдВрддрд░ рд╣реА рдПрдХ рдкреНрд░рдЪрдВрдб рдореЛрдареА рд╕рдорд╕реНрдпрд╛ рдЖрд╣реЗ. рдХреЗрд╡рд│ рд╢реЗрддреАрд╡рд░ рдЬрдЧрддрд╛ рдпреЗрдд рдирд╛рд╣реА, рдордЧ рдПрдХ рдкреАрдХ рдХрд╛рдврд▓реЗ рдХреА рд╢рд╣рд░рд╛рдЪреНрдпрд╛ рджрд┐рд╢реЗрдиреЗ рдХреВрдЪ!

тАЬрд╕реНрдерд▓рд╛рдВрддрд░ рдЕрдиреЗрдХ рд░реАрддреАрдиреЗ рдЖрдпреБрд╖реНрдп рдХреБрд░рддрдбрддреЗ. рдХрд┐рддреНрдпреЗрдХ рдЬрдг рдЖрдкрд▓реНрдпрд╛ рд╡реГрджреНрдз рдорд╛рддрд╛-рдкрд┐рддреНрдпрд╛рдВрдирд╛ рдорд╛рдЧреЗ рд╕реЛрдбреВрди рдЬрд╛рддрд╛рдд. рдореБрд▓рд╛рдВрдЪреНрдпрд╛ рд╢рд┐рдХреНрд╖рдгрд╛рд╡рд░ рдкрд╛рдгреА рд╕реЛрдбрд╛рд╡реЗ рд▓рд╛рдЧрддреЗ, рдЖрдгрд┐ рдЖрд░реЛрдЧреНрдпрд╛рдЪреА рдЖрдмрд╛рд│ рд╣реЛрддреЗ. рд╕рдВрдкреВрд░реНрдг рдЦреЗрдбреНрдпрд╛рдЪреНрдпрд╛ тАШрдЗрдХреЛрдиреЛрдореАтАЩрд╡рд░рдЪ рдЕрдкрд░рд┐рдорд┐рдд рджреБрд╖реНрдкрд░рд┐рдгрд╛рдо рд╣реЛрддреЛрдп.тАЭ

тАЬрдЖрд░реЛрд╣рдирдиреЗ рд╢реЗрддрдХрд▒реНрдпрд╛рдВрдирд╛ рджреБрд╕рд░реЗ рдкреАрдХ рдХрд╕реЗ рдШреЗрдгреНрдпрд╛рд╕рд╛рдареА рдорд╛рд░реНрдЧ рджрд╛рдЦрд╡рд▓реЗ рдЖрд╣реЗрдд, рдорджрдд рдХреЗрд▓реА рдЖрд╣реЗ. рдЖрдЬ рдХрд┐рддреНрдпреЗрдХ рд╢реЗрддрдХрд░реА рддрд╕реЗ рджреБрд╕рд░реЗ рдкреАрдХ рдХрд╛рдврдд рдЖрд╣реЗрдд.тАЭ

тАЬрдХрд╛рд╣реА рд╡рд┐рд╢рд┐рд╖реНрдЯ рднрд╛рдЧрд╛рддреАрд▓ рд╕реНрдерд▓рд╛рдВрддрд░ рдкрдиреНрдирд╛рд╕ рдЯрдХреНрдХреЗ рдХрдореА рдХрд░рдгреНрдпрд╛рдЪрд╛ рдордирд╕реБрдмрд╛ рдЖрд░реЛрд╣рдирдиреЗ рдареЗрд╡рд▓рд╛ рдЖрд╣реЗ, рдЖрдгрд┐ рддреЗ рджреЗрдЦреАрд▓ рдПрдХ рдЖрд╡рд╛рдХреНрдпрд╛рдмрд╛рд╣реЗрд░рдЪрдВ рдЙрджреНрджрд┐рд╖реНрдЯ рд╡рд╛рдЯрддрдВрдп, рдпрд╛рд╡рд░реВрдирдЪ рдХрд▓реНрдкрдирд╛ рдХрд░рд╛.тАЭ

рдорд▓рд╛ рдЖрдард╡рд▓рдВ, рд░реЛрдЯрд░реАрддрд░реНрдлреЗ рдЖрдореНрд╣реА рднрд┐рд╡рдВрдбреАрдЬрд╡рд│ рдПрдХ рдмрдВрдзрд╛рд░рд╛ рдмрд╛рдВрдзрдд рд╣реЛрддреЛ. рдореА рдмрд╛рдВрдзрдХрд╛рдо рдЪрд╛рд▓реВ рдЕрд╕рддрд╛рдирд╛ рддрд┐рдереЗ рдЧреЗрд▓реЛ рддреЗрд╡реНрд╣рд╛ рддреАрди рдлреБрдЯрд╛рдЪреНрдпрд╛ рдХрд╛рдареНрдпрд╛ рдЙрднреНрдпрд╛ рдХрд░реВрди рдХрд┐рддреНрдпреЗрдХ рдордЬреБрд░рд╛рдВрдиреА рд╕рдВрд╕рд╛рд░ рдорд╛рдВрдбрд▓рд╛ рд╣реЛрддрд╛. тАЬрддреЗ рд╢реЗрддреАрдЪреА рдХрд╛рдордВ рд╕рдВрдкрд▓реА рдХреА рдЗрдереЗ рдХрд╛рдорд╛рд╕рд╛рдареА рдпреЗрддрд╛рдд. рд╣реЛрд│реАрд▓рд╛ рдкрд░рдд рдЖрдкрд▓реНрдпрд╛ рдЧрд╛рдВрд╡реА рдЬрд╛рддрд╛рдд,тАЭ рдмрд╛рдВрдзрдХрд╛рдо рдХрдВрддреНрд░рд╛рдЯрджрд╛рд░ рдорд▓рд╛ рд╕рд╛рдВрдЧрдд рд╣реЛрддрд╛. рдкрд░рддреАрдЪреНрдпрд╛ рд╡рд╛рдЯреЗрд╡рд░ рдореА рдПрдХрд╛ рдЭрд╛рдбрд╛рдЦрд╛рд▓реА рд╕реНрдерд▓рд╛рдВрддрд░рд┐рдд рдХреБрдЯреБрдВрдмрд╛рдиреЗ рдерд╛рдЯрд▓реЗрд▓рд╛ рд╕рдВрд╕рд╛рд░ рдмрдШрд┐рддрд▓рд╛.

рдореА рдЪрд╛рд▓рддреНрдпрд╛ рдЧрд╛рдбреАрддреВрдирдЪ рдлреЛрдЯреЛ рдХрд╛рдврд▓рд╛. рдорд╛рдЭреНрдпрд╛рд╕рд╛рд░рдЦреНрдпрд╛ рд╢рд╣рд░реА рд╡рд╛рд╕реНрддрд╡реНрдп рдХрд░рдгрд╛рд▒реНрдпрд╛рдВрдирд╛ рд╕реНрдерд▓рд╛рдВрддрд░рд╛рдЪрд╛ рдкреНрд░рд╢реНрди рдХрд┐рддреА рдореЛрдареНрдард╛ рдЖрд╣реЗ рд╣реЗ рд╕рдордЬрд╛рдпрд▓рд╛ рдкреНрд░рддреНрдпрдХреНрд╖ рднрд┐рд╡рдВрдбреА, рдореЛрдЦрд╛рдбрд╛ рдЕрд╢реНрдпрд╛ рднрд╛рдЧрд╛рдд рдлрд┐рд░рд╛рдпрд▓рд╛ рд╣рд╡реЗ, рдЖрдХрдбреЗрд╡рд╛рд░реА рдкреНрд░рд╢реНрдирд╛рдВрдЪреА рдорд╛рд╣рд┐рддреА рджреЗрддреЗ, рдкрдг рддреНрдпрд╛рдмрд╛рдмрдд рдЬрд╛рдгреАрд╡рд╛ рд╡рд╛рдврд╡рдд рдирд╛рд╣реА.

рдЕрддреНрдпрдВрдд рдЕрд╕реНрд╡рд╕реНрде рдХрд░рдгрд╛рд░реА рдЖрдгрд┐ рдЧреБрдВрддрд╛рдЧреБрдВрддреАрдЪреА рдкрд░рд┐рд╕реНрдерд┐рддреА рдореА рдкрд╣рд┐рд▓реА, рдЖрдгрд┐ рддреА рдЖрдкрд▓реНрдпрд╛ рд╕рдореЛрд░ рдареЗрд╡рд▓реА рдЖрд╣реЗ. рдХрд┐рддреАрд╣реА рдХрд╛рдо рдХреЗрд▓рдВ рддрд░реАрд╣реА рдЕрдкреБрд░реЗрдЪ рдкрдбрдгрд╛рд░ рдЖрд╣реЗ. рддрд░реАрд╣реА рдПрдХрддреНрд░ рдпреЗрдКрди рдареЛрд╕ рдкрд╛рд╡рд▓рдВ рдЙрдЪрд▓рд╛рд╡реАрдЪ рд▓рд╛рдЧрддреАрд▓. рддреЗ рдЕрдкрд░рд┐рд╣рд╛рд░реНрдпрдЪ рдЖрд╣реЗ.

рд╕рд░рдХрд╛рд░ рд╣реА рдЬрдЧрд╛рддрд▓реА рд╕рд░реНрд╡рд╛рдд рдЕрдХрд╛рд░реНрдпрдХреНрд╖рдо рд╕рдВрд╕реНрдерд╛ рдЖрд╣реЗ рдпрд╛рдд рд╡рд╛рджрдЪ рдирд╛рд╣реА. рдордЧ рддреЗ рдХреЛрдгрддреНрдпрд╛рд╣реА рдкрд╛рд░реНрдЯреАрдЪреЗ рдЕрд╕реЛ. рдЕрдиреЗрдХ рдХрд╛рд░реНрдпрдХреНрд░рдо рдкреЗрдкрд░рд╡рд░ рдЖрд╣реЗрдд, рдкрдг рд▓рд╛рднрд╛рд░реНрдереА рддреНрдпрд╛рдкрд╛рд╕реВрди рд╡рдВрдЪрд┐рдд рдЖрд╣реЗрдд рд╣реЗрдЪ рдХрдЯреВ рд╕рддреНрдп рдЖрд╣реЗ. рдЖрд░реЛрд╣рдирд╕рд╛рд░рдЦреНрдпрд╛ рд╕рдВрд╕реНрдерд╛ рдХрд╛рд░реНрдпрд░рдд рдЖрд╣реЗрдд рд╣рд╛ рджрд┐рд▓рд╛рд╕рд╛ рдЕрд╕рд▓рд╛ рддрд░реАрд╣реА рдореБрдВрдмрдИрдкрд╛рд╕реВрди рдХреЗрд╡рд│ рджреАрдбрд╢реЗ рдХрд┐рдореАрд╡рд░ рдЗрддрдХреА рднрдпрд╛рдг рдкрд░рд┐рд╕реНрдерд┐рддреА рдЕрд╕рд╛рд╡реА рд╣рд╛ рдиреЗрддреНрдпрд╛рдВрдиреА, рд╡реНрдпрдХреНрддреАрдВрдиреА рдЖрдгрд┐ рд╕рдорд╛рдЬрд╛рдиреЗрд╣реА рдХреВрдкрдордВрдбреВрдХ рд╡реГрддреНрддреА рдареЗрд╡рд▓реНрдпрд╛рдЪрд╛ рдЖрдгрд┐ рдЖрддреНрдордХреЗрдВрджреНрд░рд┐рдд рдЕрд╕рд▓реНрдпрд╛рдЪрд╛ рдкрд░рд┐рдгрд╛рдо рдЖрд╣реЗ рдпрд╛рдд рд╢рдВрдХрд╛рдЪ рдирд╛рд╣реА.

рд╡рд┐рд╡реЗрдХ рдкрдЯрд╡рд░реНрдзрди

Malnutrition, Migration and Mokhada

Getting familiar with their projects became essential as I was invited to join Aroehan as a trustee. Aroehan works in the Jawhar тАУ Mokhada area of Dist Palghar (in Maharashtra). Take Ahmedabad Highway, travel up to Manor and then turn right to take a road leading to Vikramgad. The road has more potholes than the lunar craters. Perhaps it is a warning sign; the traveller must get ready to receive more severe shocks; I am referring to the living conditions in villages and of villagers.

We finished our work at the Jawhar Office and started for ‘Dharecha Pada’. Pada means a hamlet. A few Padas or hamlets dispersed over a large area makes a village in these scarcely populated hilly terrains of Mokhada. I guessed the population of Dharecha Pada may be less than a thousand. Dr Shuba, Madhuri and I reached Dharecha pada.

“I think she is already inside, I see her two-wheeler” Madhuri said, “A Mata-Baithak is organised here.” ‘Mata Baithak’ is a meeting of women. We alighted from our car in front of a small building. It was a small room, about 18’x18’in size, and it was obvious that the room was made for meetings. Mata Baithak was in progress. About twenty or twenty-five women made the audience, some carried children in their arms. Dr Shuba, Aroehan’s Chief Operating Officer, Madhuri, who supervises a few projects and I joined the meeting. Somebody hurriedly put three chairs for us. Reshma who works with Aroehan, was conducting the meeting.

In Mokhada 169 infants died due to malnutrition in 2006. Anjali Kanitkar and Dr Helen Joseph, moved quickly to establish Aroehan. ‘Aroehan’ is actually an acronym of ‘Action Related to Organisation of Education, Health and Nutrition’ and it is registered as NGO. The initial focus was on malnutrition eradication or health. However, they realised that the multiplicity and inter-contentedness of various factors that contribute to high malnutrition deaths required an integrated approach to the problem resolution.

“This is Mata-Baal Suraksha Card (Health Card of Mother and Child). This is an ‘encyclopaedia’ of pregnancy.” Smile on everybody’s face! Reshma was explaining to the Adivasi (Tribal) women. “It contains all information about a pregnant woman’s registration, delivery and inoculation of the infant.”


Reshma holds Mata-Baithak

“Look at these three colours or three zones.” Reshma was held open the Health Card, and pointed to a diagram. “Three zones тАУ Green, Yellow and Red. Ideally, in which zone your child should be?”

“Green”, a woman replied.

“Good. What needs to be done to make sure that the child is in green zone?” She introduced healthy diet. She was explaining how they should provide ‘Tiranga’ or tri-coloured diet. Tiranga is easily understood because that’s what the national flag is called; it has three colours saffron, white and green. Saffron colour included tomatoes, carrots, white included milk, eggs and rice and green included leafy vegetables. “You don’t have to travel outside your village, all the ingredients of tri-colour diet are available here.”

Note:┬аI was later informed that following is the correct information:
“The food tricolour depicts the following food groups:
Saffron:┬аBody building foods which include all the pulses(dals), meat, eggs and milk тАУ protein sources.
White:┬аEnergy giving foods which include all the grains, roots and tubers, oilseeds, ghee, milk products, sugar тАУ carbohydrates and fat sources
Green:┬аProtective foods which include all the leafy vegetables, fruits and fruit vegetables, jaggery, iodised salt, spices тАУ vitamin and mineral sources.
The┬аAshok Chakra┬аdepicts water.”

Dr Shuba turned to me. “Several infants are born as under-weight babies in this Mokhada area. Wrong diet is a problem, but the wrong beliefs and practices about a pregnant woman’s diet is a greater problem. Many tribal women survive only on ‘pej.’ Pej is the water in which rice is boiled. Their diet becomes woefully inadequate. How can the pregnant woman remain healthy and will it not affect the development of the baby? Most of the pregnant women become anaemic, their haemoglobin drops to abysmally low levels.”


Mata Baithak in progress

Internet throws up a study of two researchers from Tata Institute of Social Sciences on malnutrition in Mokhada. ‘In 2005, child malnutrition claimed as many as 718 lives in one single district namely Palghar. Even after a decade of double-digit economic growth, in 2016, more than 600 children died due to under-nutrition in the same district.’ тАж.. ‘Our study level estimates suggest that 59% of children were stunted.’

“Education of girls usually stops at 7th Class. A 15 or 16-year-old girl is often married in tribal villages. This is quite common. Then she gets pregnant at an age she should not. These are big problems to overcome.”

“I read recently that a fourteen-year-old girl got pregnant in an ‘Ashram School.’

A story in ‘Firstpost’ mentions, ‘In November last year, (2016) the whole state of Maharashtra woke up to a horror тАФ a tribal school in Buldhana was derecognised after reports emerged that girl students are being sexually assaulted there. The incidence only came to light after a girl, who was visiting her parents, complained of stomach-ache and was later found to be pregnant. As the episode unfolded, several other girls came forward complaining of sexual harassment, and at least three of them were pregnant. Eleven people were arrested, including school trustees, the headmaster and a few teachers.

“Ashram Schools provide hostels facility, boys and girls stay there. So, it is not a surprise that a young girl got pregnant. Such cases are not infrequent. They get them married тАУ there is hardly any ceremony тАУ sometimes she moves to the boy’s home, that’s it. Poverty! In a rare case there is a problem if the boy disowns her.”

“Take a look at some women in this meeting (Mata-Baithak). The one with a child in her arms looks under-age. She may be just about sixteen.”

“The are also under-nourished. If you ask them, girls will tell you that they are eighteen years old, but I feel that may not be correct age. There are many bad consequences of an under-age mother тАУ not only at physical but also social level.”


Young Mothers At the Mata-Baithak

Reshma was now discussing the problems faced by women in the pada or hamlet. She spoke about ‘Gram-Sabha’ (Villagers’ Body). ‘People use the forum of the Gram Sabha to discuss local governance and development, and make need-based plans for the village. The Panchayat implements development programs under the overarching mandate, supervision and monitoring of the Gram Sabha. All decisions of the Panchayat are taken through the Gram Sabha and no decision is official and valid without the consent of the Gram Sabha.’

Reshma was persuading all women to organise a Mahila (Women’s) Gram Sabha. The women spoke about the problem of drinking water. Incidentally Mokhada region has a very high rainfall, but the villagers face scarcity of drinking water from march to July.

“You must organise Mahila Gram Sabha to voice your problems. Those will then be raised before Gram Panchayat effectively.” Although Reshma’s words made some impact, the real problem was that tribal women would not speak up in a large gathering. And that was, and remains, a big hurdle to cross.

Reshma turned to the issue of migration of villagers. For the tribal villages this is a huge problem. They can’t survive only on one-crop-agriculture, so they move to cities or towns in search of jobs.

“Migration eats into your life in many ways. Migrating men and women leave behind their aged parents who are left to fend for themselves. Children leave their school. They stay under harsh conditions during the migration period, affecting their health adversely. The entire economy of the village suffers.”

“We have helped farmers produce second crop. Several farmers have been harvesting second crop.”

“Aroehan has decided to take immediate measures to reduce migration of people by 50% in certain area. And that target appears to be almost unsurmountable тАУ you can imagine the magnitude of this problem of migration.”

I was leading my Rotary Club’s project to build two check dams near Bhiwandi. I went to inspect the work when I noticed that a few families of labourers had set up a shade тАУ well, you can’t call it home or even dwelling place тАУ by erecting three feet high sticks and placing a torn saree over it. They were staying under it!

“They come down (climbing down the hills) here in search of a job, and return to their villages for the Holi Festival” the construction supervisor who had engaged those migratory labourers informed me. I was shocked. On my way I noticed a family camping under a tree; once you think of migration, you start spotting those who have migrated.


Migrating tribal families live under horrible conditions

I clicked this photograph. If you wish to grasp the humongous scale of migration, you should travel in Mokhada area. Statistics can provide you information, but sensitization to a problem is the result of seeing migration; statistics fails to sensitise us.

This is a very complex situation. It is multi-dimensional. Any amount of work and support will fall short of eradicating, transforming the situation; that’s my initial assessment. We require long term solutions and some immediate short-term measures, and, of course, a group of committed persons.

There should be no doubt that the Government is the most ineffective organisation, be it of any party. There are many programs and measures which are designed to ameliorate the conditions, but no benefit reaches the people who should be the real beneficiaries. It is heartening that NGOs like Aroehan are seized of the problem.

This horrible situation of poverty, malnutrition, migration, unhealthy practices and low literacy level has undoubtedly resulted from short-sightedness of leaders as well as their preoccupation with their own welfare. Can this be disputed?

Vivek S Patwardhan